Mitologia w D&D: Meduza

Decydując się na kampanię osadzoną w settingu czerpiącym pełnymi garściami z mitologii starożytnej Grecji spodziewałem się, że poczesne miejsce w rozgrywce będą zajmowały tematy i postacie znane z mitów. W ciągu dotychczasowych czterdziestu sesji Bursztynowego Szczytu najbardziej znaczące piętno na przebiegu gry odcisnęła postać Meduzy: drużyna kilkukrotnie spotykała potwora w śmiertelnym boju, przy czym pierwsze spotkanie doprowadziło do przedstawienia w pełnej krasie postaci Wielkiego Czarodzieja Arystotelesa (jako jedynego, który mógł odczynić petryfikację), co z kolei ustawiło praktycznie cały dalszy przebieg kampanii. Dodatkowo, wizerunek Meduzy jest elementem Egidy, czyli świętego symbolu Ateny - bogini wyznawanej przez cywilizację Tanaisyńczyków, z których wywodzi się większość PC.

Stąd - kilka słów o Meduzie, która towarzyszy D&D od samego początku, przez wszystkie edycje. Nie będziemy śledzić dokładnie zmian wprowadzanych w kolejnych odsłonach, skupimy się na porównaniu najstarszego ukazania potwora z jego najnowszą wersją w Dungeons & Dragons 5e. A na koniec dodam coś od siebie - reskin Meduzy do wykorzystania w dowolnych starych dedekach lub klonach.

D&D dosyć luźno traktuje mitologiczne przedstawienie Meduzy. Jak pamiętamy z prawdziwej mitologii, Meduza była jedną z trzech Gorgon, jedyną z nich, która była śmiertelna. Meduza była więc stworem unikalnym, a nie nazwą rodzajową określonego gatunku potworów, tak jak to zostało ukazane w grze.

Pozwolę sobie na dygresję dotyczącą Gorgon: w D&D od początku, przez wszystkie edycje, pojawiają się jako osobne potwory (również traktowane rodzajowo), niespokrewnione w żaden sposób z Meduzami, przybierając postać wielkich, opancerzonych byków o zabójczym dechu, w zależności od wersji - trującym lub zamieniającym w kamień. Stanowi to nawiązanie do kryptozoologiczno-mitologicznej figury katoblepasa (czy katobleponesa), który to stwór, żeby było śmieszniej, pojawił się w D&D jako osobny gatunek w artykule zamieszczonym w siódmym numerze The Strategic Review w kwietniu 1976 i od tego czasu również przewija się przez wszystkie kolejne edycje (w najnowszej można go znaleźć w Volo’s Guide to Monsters).

Wracając do tematu: Meduza w Original Dungeons & Dragons jest ciekawym potworem, jednocześnie względnie słabym i śmiertelnie groźnym. Statystyki podstawowe nie są imponujące (AC 8, HD 4, MV 9) - wysoka klasa pancerza sprawia, że nie jest trudno taką Meduzę trafić, mało kostek oznacza, że ledwie kilka ciosów wystarczy, żeby ją ubić. Dodatkowo niskie kostki oznaczają podatność na pierwszopoziomowe zaklęcie Sleep, więc początkujący M-U może łatwo pokonać takiego potwora. O ile zdąży, bo jeśli w zwarciu Meduza łatwo zostanie pokonana przez początkującą ekipę (na dystans również padnie od jednej, celnej, salwy), to o stwarzanym przez nią zagrożeniu decyduje specjalna zdolność zamiany w kamień samym wzrokiem (wielkie zaskoczenie!) - petryfikacja w OD&D jest w zasadzie groźniejsza od śmierci, bo odwrócić ją może dopiero dwunastopoziomowa M-U, pod warunkiem oczywiście, że dysponuje odpowiednim zaklęciem, podczas gdy wskrzeszenia może dokonać już siódmopoziomowy kapłan. Żeby nie było zbyt łatwo - Meduza ma jeszcze swoje ikoniczne żmije w miejsce włosów, które mogą śmiertelnie pokąsać szczęśliwców, którym wyszedł rzut obronny przeciw zamianie w kamień. Lub cwaniaków, którzy przemyślnie unikają jej spojrzenia.

Opis nie daje żadnych wskazówek co do tego jak traktować beligerentów, którzy próbują dopaść potworę nie patrząc jej w oczy. Racjonalnie byłoby przyjąć, że trudniej jest ją trafić, a jednocześnie ona ma ułatwione zadanie próbując dziabnąć przeciwnika wiązką węży. W Bursztynowym Szczycie przyjąłem ad hoc, podczas pierwszego spotkania PC z Meduzą, że bestia dostaje z tego tytułu bonus +2 do rzutu na trafienie, a unikający jej wzroku otrzymują utrudnienie do rzutu to-hit w takiej samej wysokości. Stało się to później standardową zasadą tej kampanii. Kodyfikacja postępowania w takim wypadku następuje dopiero w Basic Set Moldvaya w 1981 roku, gdzie stwierdzono, że Meduza otrzymuje +2 do trafienia, a atakujący PC aż -4 do tego rzutu (modyfikatory w tej edycji zaczynają generalnie przyjmować większą rozpiętość).

Jak to w OD&D: istotne jest również to, czego nie napisano wprost, a co Sędzia może wymyślić na podstawie skąpego opisu. Skoro Meduza zasadnioczo podobna jest do kobiety, to może za taką uchodzić i ukrywać swoją prawdziwą naturę, by zaatakować znienacka. Tak było podczas pierwszego spotkania w Bursztynowym Szczycie, tak też było u Roberta w Dziedzictwie Ungernów. I ponownie: Basic Set mówi już o tym wprost -  a medusa will often wear a robe with a hood for disguise in order to trick its victims into looking at it.

Jako ciekawostka - we wczesnym (a co najmniej równoległym) wariancie zasad Beyond This Point Be Dragons (znanym też jako Daluhn Manuscript) Meduza przedstawiona jest w nieco inny sposób: jest potworem aż ośmiokostkowym, a w opisie brak wzmianki o śmiertelnej truciźnie we włosach, chociaż jak wiadomo wczesne dedeki były pisane zgodnie z zasadą mądrej głowie dość dwie słowie, więc zmyślny sędzia mógł sam założyć, że skoro mamy żmije, to z pewnością jadowite.

Jak zaś przedstawia się Meduza w najnowszej odsłonie D&D? Mamy dużo bardziej rozbudowany lore dotyczący genezy potwora (o to akurat nietrudno, w OD&D nie było żadnego lore poza nazwą i opisem wyglądu). Mamy też nawet inspirujące szczegóły dotyczące leż, w których można Meduzy spotykać, po przeczytaniu krótkiego akapitu można z marszu wprowadzić takie miejsce do przygody, w samym środku sesji.

Z punktu widzenia zagrożenia stwarzanego dla PC: piątoedycyjna Meduza jest mniej zabójcza od swojej starszej koleżanki. Nadal jej znakiem rozpoznawczym jest petryfikujące spojrzenie, ale jego zasięg jest ograniczony do 30 stóp (to akurat po raz pierwszy pojawiło się w pierwszej edycji AD&D), a co gorsza - jeśli rzut obronny nie wyjdzie o niewielki margines to postać nie zamienia się w kamień natychmiast, tylko powoli i częściowo oraz ma jeszcze szanse na samodzielne odwrócenie tego procesu (efektywnie - można w takiej sytuacji powtórzyć Saving Throw w następnej rundzie). Trucizna z włosów też jakaś taka niemrawa - to już nie są czasy jadów kładących trupem na miejscu nawet dziesiątopoziomowe postacie.

Współczesna Meduza jest również wyposażona w łuk i strzela trującymi strzałami. Takie przedstawienie potwora było raczej mało prawdopodobne w latach 70tych, bo łuk pojawia się w jej popkulturowym wizerunku po raz pierwszy w filmowanym poklatkowo modelu autorstwa legendarnego Raya Harryhausena wykorzystanym w Clash of the Titans z 1980 roku. W Dungeons & Dragons zaś Meduza zaczyna szyć strzałami na pełny etat począwszy od trzeciej edycji.

Ciekawostką, która przewija się w opisie Meduzy od OD&D aż do dziś jest informacja, że może ona sama siebie zamienić  w kamień, jeśli spojrzy w swoje odbicie w lustrze lub innej gładkiej powierzchni. Mit grecki nie mówił o takiej możliwości, jest to zapożyczenie ze średniowiecznej europejskiej mitologii ludowej, w której to bazyliszek (swoją drogą - również osobny stwór z bestiariusza D&D) mógł zostać pokonany w taki właśnie sposób (w Polsce ten element pojawia się w legendzie o warszawskim bazyliszku).

A teraz pora na nową wersję Meduzy, zainspirowaną jej bardzo niepokojącym (wręcz lovecraftowskim) wizerunkiem z filmu Perseo l'invincibile, znanego też jako Medusa Against the Son ofHercules. Oraz żywłogą, czyli morskim potworem opisanym w Supplement II: Blackmoor.

MEDUZA

Number Appearing: 1

Armor Class: 7*

Hit Dice: 6*

Move in inches: 6

% in Lair: 75%

Treasure type: Type F

Niehumanoidalny potwór przypominający poruszające się na mackach drzewo, z korony którego wyrasta 11-20 kolejnych macek. W środkowej części „pnia” znajduje się duże, jarzące się żółtym światłem oko, którego spojrzenie może spetryfikować każdą istotę, której wzrok przetnie się ze wzrokiem Meduzy. Każda z macek wyrastających z korony może wykonać niezależny atak w zwarciu i ma 1 HP (niezależne od HP „pnia”), którego utrata oznacza jej odcięcie. Zabić potwora można jedynie niszcząc „pień”, który trafić można na AC 2, zwiększającą się o 1 za każde 2 ucięte macki, nie więcej jednak niż do 7.