Hic sunt dracones. Manuskrypt Bufkina w praktyce.

Historia rpg nie zaczęła się od publikacji Dungeons & Dragons w 1974. Zanim doszło do oficjalnego wydania pierwszego systemu, wiele grup amerykańskich wargamerów (lub post-wargamerów) rozgrywało przygody w ramach erpegowej prazupy, która później wybiła na powierzchnię. Od tamtych wydarzeń minęło bez mała 50 lat, jednak badacze początków historii rpg wciąż znajdują nowe dokumenty z tamtego okresu.

Jednym z takich dokumentów jest broszura nazwana Beyond This Point be Dragons, przez Jona Petersona nazywana Dalluhn Manuscript, która to nazwa, chociaż przyjęła sie w środowisku, to jest mocno myląca, bo autorem tekstu jest nieżyjący już Mark Bufkin, gracz uczestniczący w grze prowadzonej przez jednego z graczy Dave’a Arnesona, stąd Bufkin Manuscript byłoby określeniem właściwszym.

W celu dokładnego poznania historii tego dokumentu odsyłam do blogów Dana Boggsa i Jona Petersona, wszelkie informacje, które sam mógłbym podać byłyby jedynie referowaniem tego, co oryginalnie ukazało się u tych dwóch badaczy. W skrócie - jest to jeden z pobocznych draftów zasad wczesnego D&D, który później nie był rozwijany i został sporządzony prawdopodobnie na potrzeby jednej tylko kampanii. W jakim stopniu był sprawdzony w boju - nie wiadomo, być może na dokładnie takich zasadach zagrano tylko kilka sesji, a być może żadnej.

Kopia BTPbD nie jest dostępna w sprzedaży, nie została również oficjalnie udostępniona publicznie inaczej niż dla patronów Dana Boggsa (z tego co wiem - być może nastąpiła jakaś zmiana), zaś papierowa kopia (ksero zaginionego oryginału) został przez Petersona wypożyczony do National Museum of Play w Rochester, USA. i tak lepiej, niż w wypadku broszury znanej jako Guidon Dungeons & Dragons, która została sporządzona przez Gygaxa i prawdopodobnie była wzorem dla BTPbD i nie została przez badaczy udostępniona szerokiej publiczności, poza skąpymi fragmentami. Jaki jest cel kiszenia tych dokumentów, skoro nie ma tam nic sensacyjnego, nikt na tym nie zarabia, a zainteresowane jest wąskie grono fanów erpegowej prehistorii - to już pozostawiam do samodzielnego rozważenia czytelnikom, Tacy to są badacze.

Od kiedy przeczytałem BTPbD od deski do deski nabrałem ochoty na poprowadzenie kampanii z wykorzystaniem tych zasad. Mimo, że Bufkin był dużo młodszy od Gygaxa to był w stanie złożyć reguły gry w sposób znacznie czytelniejszy od starszego kolegi. 3LBB w zasadzie nie tłumaczy jak w to cholerstwo grać (najważniejszą wskazówką jest przykład rozgrywki), do skutecznego przeprowadzenia kampanii wymagana jest znajomość kontekstu. BTPbD tłumaczy cierpliwie i krok po kroku jak rozstrzygać walkę i jak rzucać czary (dwie kwestie, których najbardziej brakuje w OD&D). Oczywiście - wciąż jest to erpegowa prehistoria, więc broszurce daleko do nowoczesnych systemów tłumaczących wszystko nawet zupełnym laikom, ale w porównaniu z 3LBB manusktypt Bufkina wydaje się wręcz współczesny w kwestii przedstawienia treści i niektórych rozwiązań. Wariant ten sprawia wrażenie kompletnego i świadomie zaprojektowanego systemu, a nie amalgamatu podprowadzonych tu i ówdzie pomysłów z innych gier, jak ostateczna wersja OD&D. Nasuwają się w tym względzie skojarzenia z Empire of the Petal Throne.

Powyższe oczywiście nie stanowi oceny hisorycznego znaczenia BTPbD - współczesny stan wiedzy sugeruje, że jest to raczej martwa odnoga, wtórna wobec innych draftów D&D, ciakawostka dokumentująca pewien moment w historii, ale nie źródło późniejszych rozwiązań. Istnienie tego dokumentu nie przybliża nas również szczególnie mocno do poznania faktycznych początków D&D w kampaniach Arnesona i Wesely’ego, jeszcze przed włączeniem się do gry Gygaxa. Ale ja nie jestem historykiem, tylko graczem, więc badanie powiązań między dokumentami zostawiam badaczom, sam zaś bardziej interesuję się wartością użytkową.

Pomijając czytelniejszy układ treści, BTPbD nie przedstawiałoby takiej wartości, gdyby zasady gry pokrywały się z przedstawionymi później w 3LBB. Broszura Bufkina zawiera jednak sporo rozwiązań odmiennych od tych, które zostały później opublikowane. Najważniejsze różnice to:

1. Inna lista Atrybutów. O ile w OD&D mamy dosyć losowy zestaw trzech współczynników fizycznych (STR, DEX, CON), dwóch umysłowych (INT, WIS) i jednego społecznego (CHA), to tutaj mamy równy podział, każda grupa reprezentowana jest przez dwa atrybuty: Strength i Health, Intelligence i Cunning (prime requisite kapłanów) oraz Appearance i Ego (oba opcjonalne, ten drugi w wypadku pomocników - nazywanych tu non-real players - zamieniany na Loyalty, chociaż ponownie nie dostajemy zasad jak radzić sobie z testami morale). Jak widać - brak jest Dexterity.

2. Każda z klas ma odmienne sposoby zdobywania doświadczenia:

• M-U może strzelać z łuku, ale dostaje expa tylko za wrogów pokonanych magią, do tego rzucanie czarów przynosi mu doświadczenie.
• Cleric dostaje xp za pokonanych wrogów (mniej, jeśli nie należeli do wrogiej mu dywizji) i rzucanie czarów.
• F-M rozwija się przez zabijanie przeciwników i wydawanie złota na szkolenie (każde wydane 10gp daje 1xp).

3. Rozwój postaci jest szybszy - progi poziomów są niższe (F-M i M-U potrzebują 1000xp aby awansować na drugi poziom, Cleric potrzebuje zaledwie 500 punktów), zaś zdobywanie kolejnych rang bardziej odczuwalne - szansa trafienia w walce wręcz zwiększa się z każdym osiągniętym poziomem, a nie skokowo, jak w 3LBB, chociaż bazowo jest niższa.

4. Inicjatywa w zadawaniu ciosów (zwanych tutaj Chops) w walce w zwarciu jest określona i to bardzo współcześnie - to PC zawsze atakuje pierwszy, chyba że jest zaskoczony lub zaszły inne szczególne okoliczności (klika takich szczególnych przypadków zostało opisanych). Jest też lista broni uszeregowanych według długości (wzięta żywcem z Chainmail), pozycja na niej determinuje ilość ataków (w ekstremalnym wypadku bojownik dysponujący krótszą bronią jest w stanie wykonać trzy ataki, kiedy jego przeciwnik wykona jeden - wciąż jednak jest to sensowniejsze niż stosunek 4:1 z Basica Holmesa).

5. Istnieją dwa rodzaje swoistych trafień krytycznych:

• Każde trafienie ma szansę okazać się śmiertelnym - w wypadku udanego rzutu to-hit należy rzucić 2k6 w odpowiedniej tabeli, czy nastąpił instant kill - zgon przeciwnika niezależny od jego Hits. Szansa na zadanie takiego trafienia jest niezależna od poziomu postaci, liczy się tylko używana broń i opancerzenie celu. Tabela została pożyczona z Man-to-man Melee Table z Chainmaila.
• jeśli w rzucie na trafienie wypadnie dwa razy więcej niż było potrzebne, obrażenia losuje się dwoma kostkami - możliwe w zasadzie tylko w wypadku wysokopoziomowych postaci (porównajcie z późniejszym Empire of the Petal Throne).

6. Walka strzelecka podlega innej mechanice, rzucamy 2k6, szansa trafienia jest zależna wyłącznie od użytej broni, rodzaju pancerza i zasięgu. Tabela ponownie została pożyczona z Chainmail (Individual Fires With Missles). Podobnie jak w wypadku walki w zwarciu - istnieje możliwość zdjęcia przeciwnika jednym trafieniem.

7. Inaczej działające zaklęcia. Bufkin precyzuje, że czary działają na zasadzie slotów, bardzo podobnie do D&D5e, a nie na zasadzie konieczności wcześniejszego przygotowania każdego czaru. Czyli np. M-U 3 może rzucić dziennie 2 dowolne czary z 1 poziomu i 1 z poziomu 2. Lista czarów jest nieco odmienna od tej, która trafiła do vol. I, brakuje kilku niezbędnych czarów (Sleep!), część z nich jest osłabiona (Charm Person ma znacznie ograniczony czas trwania), część działa zupełnie inaczej (Fire Ball i Lightning Bolt mają szanse trafienia, a jak już walną to zabijają na miejscu).

8. Rzuty obronne testuje się za pomocą rzutu 3k6, co znacząco zmniejsza szansę sukcesu w wypadku niskopoziomowych postaci (np. jeśli ST wynosi 16 to szansa pozytywnego zdania testu wynosi zaledwie 4,63% vs 25% w OD&D). Rzutów jest sześć, względem D&D zmiany są takie, że rozdzielono Paraliż od Petryfikacji i Promień Śmierci od Trucizny, za to zlikwidowano osobny rzut przeciw Różdżkom (mamy zatem: Death Ray, Poison, Paralization, Stone, Dragon Breath oraz Spells).

Jest też parę ciekawostek: F-M ma szansę na skuteczne korzystanie z magicznych przedmiotów innych niż uzbrojenie (zależne od Inteligencji), M-U może rzucać czary w zbroi (w skórzanej - bez problemu, w kolczudze ma 25% szans na pełny sukces, ale jakiś efekt zawsze wywoła, w płycie - już nie może), rzuty na trafienie wykonuje się procentowo (broszura sugeruje, żeby korzystać z kart, procentowe określenie szans trafienia sprawia, że nagle sensowny staje się opis Purple Worma z vol. II), konie bojowe mogą zdobywać doświadczenie i awansować na kolejne poziomy. O każdej z tych ciekawostek można napisać osobny tekst, ale wszystko w swoim czasie. 

To wszystko składa się na w miarę kompletny system o nieco odmiennej od 3LBB dynamice. Potencjalnie na tyle odmiennej, że postanowiłem ją przetestować w praktyce.

A ponieważ właśnie zakończyliśmy kampanię Bursztynowego Szczytu, zarządziłem (chciałem napisać, że zaproponowałem, ale w zasadzie gracze nie mieli wyboru innego niż się zgodzić), aby kolejną rozegrać właśnie na zasadach BTPbD. I zaczęliśmy. Więcej o fabularnych zagadnieniach nowej gry napiszę przy okazji pierwszych raportów z sesji, krótka wzmianka znajdzie się też poniżej.

Jesteśmy po dwóch sesjach. Pewne rzeczy od razu rzucają się w oczy i wymagają natychmiastowego houserulowania. Hobbici, którzy mają 97% szans na trafienie z procy to kuriozum, które sprawia, że każdy chciałby grać niziołkiem. Podobnie 90% szans na trafienie z łuku w wypadku Elfa. Zmieniłem to na bonusy do rzutu na trafienie (zważcie, że +1 przy rzucie 2k6 to już znaczące ułatwienie). Ciężkie kusze są niesamowicie mordercze i są w stanie jednym trafieniem położyć trupem smoka w 1 na 6 przypadków (nie zmieniam na razie, pamiętajmy o Bardzie i Smaugu, chociaż tam wchodziła w grę magiczna - po tolkienowsku -  strzała).

Od strony technicznej postanowiłem też zrezygnować z rzucania k100 na trafienie - wyniki i tak mają znaczenie w przedziałach co pięć, więc można bez zmiany prawdopodobieństwa rzucać k20, co znacząco ułatwia sytuację przy stole, pozwalając na rzut kilkoma kośćmi na raz (kilku przeciwników, ale również kilka ataków jednej postaci - pamiętajmy o różnicach w szybkości broni). Konieczność wykonania dodatkowego rzutu na Instant Kill nie jest specjalnie spowalniające, dodaje za to starciom dramatyzmu, kiedy każde trafienie może się okazać ostatnim.

Generalnie - zdolności postaci vs świat są nieco bardziej spłaszczone w przełożeniu na poziomy. Dzięki możliwościom zadawania natychmiastowej śmierci, a z drugiej strony zmniejszeniu szansy trafienia w zwarciu, pierwszopoziomowe postacie nie są tak bardzo pozbawione szans przeżycia, jak w OD&D, zwłaszcza jeśli solidnie się opancerzą. Stosunkowo łatwo jest wbić na drugi poziom i od razu zyskać z tego korzyści.

Najbardziej odczuwalną różnicą jest jednak to, że większe dookreślenie zasad pozwala na nieco bardziej taktyczne podejście do gry, bez konieczności intensywnego houserulowania (o którym pisał ostatnio Mike Mornard). Rozgrywka jest ciągle bardzo luźna mechanicznie, ale pojawia się pewna liczba prostych opcji, które wzbogacają grę bez specjalnego jej spowalniania. Jestem trochę zaskoczony, jak dodanie kilku bardzo prostych rozwiązań może zmienić feel rozgrywki.

Niestety, ma to też złe strony - gracze ufając w przewagę mechaniczną (ciężkie kusze!) zapominają o podstawowej zasadzie ostrożnego podchodzenia do spotkań i nieangażowania się w niepotrzebne starcia (znowu odsyłam do Mornarda, ale też do doświadczeń wszystkich innych grognardów i retrogamerów). Ale myślę, że to kwestia kilku sesji na dotarcie się.

No właśnie - powyżej przedstawiam pierwsze spostrzeżenia z rozgrywki, ale z pewnością pojawią się następne, które będę dokładał w raportach z kolejnych etapów kampanii.

A co to za kampania, być może kogoś interesuje? Otóż gracze byli tak żywo zainteresowani ciągiem dalszym historii rozpoczętej w Bursztynowym Szczycie, że... Będziemy ją kontynuować. Przenosimy akcję w nieco inny rejon geograficzny oraz 133 lata w przyszłość. Gracze wcielają się w awanturników, którzy z różnych przyczyn chcą zbadać tajemnicę zaginionej kolonii w Delcie Trzech Rzek. Upływ czasu wiąże się z postępem technologicznym (w końcu bezpieczna oliwa do lamp, która nie wybucha płomieniem przy byle kontakcie z ogniem!), zmianami w dziedzinie sztuk tajemnych (nowa lista czarów z BTPbD - kilka formuł zostało zapomnianych, kilka udoskonalonych) i nawiązaniem kontaktu z kilkoma nowymi typami humanoidów (Eridanyjczycy, Sarinowie, Algolianie). Ale założenia kampanii (odkrywać! zarabiać!) pozostają mniej więcej niezmienione.

Trzymajcie rękę na pulsie, wkrótce wrócę do regularnego raportowania naszych rozgrywek.